دنیای کسبوکار؛ دنیای پیچیدهای است و برای ورود به آن، ناگزیر به استفاده از برنامه و طرحی جامع و هدفمند هستیم. بیزینس پلن نه تنها به شما امکان میدهد تا برای کسبوکار خود، نقشه راه بچینید، بلکه باعث میشود تا با موانع و مشکلات احتمالی که در این مسیر وجود دارد، آشنا شوید، اما به راستی، بیزینس پلن چیست؟ آیا از انواع مختلف آن اطلاعی دارید یا خیر؟
در واقع به کمک طرح تجاری یا همان بیزینس پلن، برنامهها، اهداف، منابع مالی و تمامی جزییات کسبوکار شما شفافسازی میشوند. قبل از هر چیز در این مطلب قصد داریم به بررسی ماهیت و چیستی بیزینس پلن بپردازیم، سپس با معرفی انواع آن، شما را بیشتر با کاربردها و مزایای بیزینس پلن در دنیای واقعی آشنا خواهیم کرد.
بیزینس پلن (Business) چیست؟
بیزینس پلن و طرح کسبوکار، دو کلمه جداگانه با معنای واحد هستند. این طرح به سندی گفته میشود که در آن هر گونه هدف، برنامه، محصول و یا خدمات به طور واضح مشخص شده است. اگر بخواهیم سادهتر بیان کنیم، یک نقشه راه است که شما را در تمامی مراحل کسبوکار از راهاندازی تا توسعه و پیشرفت، هدایت میکند تا به بیراهه نروید.
از مواردی که در پلن کسب و کار به آنها اشاره شده است، میتوانید به عنوان راهنمای مسیر بهره گیرید، چرا که تصویری کلی و جامع از آینده کسبوکار را ارائه میدهد. بدونشک، اطلاعات و برنامههای موجود در این سند که رعایت آنها بر تمامی کسبوکارها لازم است، مسیر رشد و توسعه برند شما را هموارتر خواهد کرد.
چه زمانی به بیزینس پلن کسب و کار نیاز پیدا میکنیم؟
به طور کلی، برای آغاز هر کاری، نیاز است تا برنامه و اهداف خود را از قبل آماده کنید. تدوین نقشه و طرح بیزینس پلن نیز، هیچ ارتباطی به هدف و یا پروژه کاری شما ندارد. منظور ما، همه نوع کسبوکار در دنیای دیجیتالی امروز است؛ علاوهبر این، مواقع دیگری نیز لازم است تا از بیزینس پلن برای کسبوکارها استفاده کرد که عبارتند از:
- وقتی که قصد دارید، کسبوکار جدیدی را راهاندازی کنید.
- در صورتی که میخواهید تصمیمات استراتژیکی در رابطه با برنامههای توسعه، منابع انسانی و معرفی کسبوکار به مشتریان بگیرید.
- زمانی که دقیقا نمیدانید، محصول یا برند خود را کجا به فروش برسانید و چگونه؟
- برای توسعه کسبوکار نیاز است تا از بیزینس پلن استفاده کنید.
- وقتی قصد دارید، نیروهای انسانی خلاق و بااستعدادی را جذب کنید.
- چگونه در کسبوکارتان سرمایهگذاری کنید؟
- در مواقعی که برای تأمین منابع مالی به دنبال برنامهریزیهای اصولی و جامعی هستید.
- زمانی که میخواهید عملکرد کسبوکار خود را ارزیابی کنید.
چه افرادی به بیزینس پلن نیاز دارند؟
شاید اینگونه تصور کنید که پلن کسبوکار تنها مختص به استارتاپها و کسبوکارهای نوپاست، اما این تصور کاملا غلطی است. طرح کسبوکار در واقع برای هر کسی که به دنبال موفقیت در پروژه کاری خود چه از طریق جذب سرمایه، گسترش فعالیت، افزایش کارایی و یا تصمیمگیری استراتژیکی است، لازم و چه بسا ضروری است، اما در حالت کلی، میتوان گفت افرادی که در گروه زیر قرار میگیرند، میتوانند از مزایای بیزینس پلن بهرهمند شوند.
استارتاپها و کارآفرینان
کارآفرینان و استارتاپها، همان افراد جسور و قدرتمند با ایدههای ناب و خلاقانهای هستند که با هدف ایجاد کسبوکاری موفق، پا به عرصه اقتصاد میگذارند، اما باید این را در نظر داشت که این مسیر پر از چالش است و برای رفع آنها، باید از راهنمای جامعی به نام بیزینس پلن کمک بگیرند.
کارآفرینان با استفاده از طرح تجاری که برنامهها، اهداف و استراتژیهای عملی را برای کسبوکارها ارائه میدهد، میتوانند تصمیمات درستی در زمینههای مختلف اتخاذ کنند و با اعتماد به نفس بالایی، موانع را از سر راه بردارند و گامهای موفقیت را یکی پس از دیگری طی کنند.
صاجبان مشاغل کوچک
صاحبان مشاغل کوچک، کسانی هستند که تازه وارد میدان پررقابت کسبوکار شدهاند، به همین دلیل هم بدیهی است در ابتدای کار با مشکلات عدیدهای روبهرو شوند. تنها عزم و ارادهای پولادین و قوی است تا این افراد را تبدیل به کارآفرینانی موفق در عرصه تجارت نماید.
با پلن کسبوکار، صاحبان مشاغل کوچک به سادگی میتوانند از مسیر پرچالش تجارت، عبور کنند و به توسعه و پیشرفت برسند. این طرح با ارائه نقشه مسیر، نمایش اهداف و برنامههای مهم مالی، میتواند به کسبکارها کمک کند تا جریانهای مالی را مدیریت کرده و برنامههایی ترتیب دهد که از هدررفت سرمایه و نیروی انسانی جلوگیری کند.
متقاضیان وام
با داشتن برنامه و پلن کسبوکار، افرادی که به دنبال وام هستند، میتوانند با اطمینانخاطر بیشتری به وامدهندگان نشان دهند که توانایی بازپرداخت وام را دارند. این طرح، برنامهای جامع برای بازپرداخت وام ارائه میدهد.
یک بیزینس پلن، میتواند فرصتهایی برای رشد و سودآوری کسبوکار به وامدهندگان ارائه دهد و از این طریق آنها را در سرمایهگذاریها تشویق کند. این موضوع باعث میشود تا دریافت وام با شرایط بهتر و نرخ سود پایینتری انجام شود.
پلن کسبوکار، وامدهنده را متقاعد میکند که متقاضی وام تنها به دنبال دریافت پول یا وام نیست، بلکه برنامه و نقشهای برای استفاده از آن دارد. این موضوع، متقاضی وام را فردی مسئول و متعهد نشان میدهد که در استفاده از تسهیلات دریافی بسیار محتاط است.
شریک یا همکار
در دنیای کسبوکار، گاه افراد با یکدیگر شریک میشوند که این کار باعث میشود تا مسیر موفقیت، سریعتر طی شود، چرا که دو یا چند فرد با اهداف مشترک میتوانند با قدرتمندی بیشتری و با اتکا به همدیگر، قلههای موفقیت را فتح کنند، اما برای آغاز این سفر مشترک، نیازمند به نقشه راهنما هستید.
بیزینس پلن همان نقشه راهی است که با ایجاد زبانی مشترک بین شرکا، بستر مناسبی برای همکاری و موفقیت شراکت شما فراهم میکند، اما این طرح چگونه میتواند به شراکت شما کمک کند؟ پلن کسبوکار سعی میکند، نقشها و مسئولیتهای هر شریک را به طور واضح تعریف کند تا زمینه همکاری مؤثرتری فراهم شود.
مدیران شرکتهای بزرگ
بیزینس پلن در سطوح سازمانی بزرگ نیز کاربرد دارد و نقشه راه به مدیران شرکتها ارائه میدهد. این طرح جامع چشماندازی از وضعیت مطلوب آینده، اهداف کلان و استراتژیهای بلندمدت به مدیران ارائه میدهد تا آنها را در مسیر توسعه هدایت کند. با اینکار، هم جلوی اتلاف منابع گرفته میشود و هم سازمان بر ریل توسعه قرار میگیرد.
معرفی انواع بیزینس پلن
بیزینس پلنها به شرکتها کمک میکنند تا اهداف خود را دقیقا مشخص نموده؛ همچنین کارکنان و بخشهای مختلف را یاری میکند تا به راحتی به سمتوسوی اهداف حرکت کنند. این طرح جامع بر اساس جزییات آن به انواع مختلفی تقسیمبندی میشود که هر یک اطلاعاتی خاص از کسبوکار را در اختیار شما میگذارند.
بیزینس طرح لاغر یا Lean Business Plan
در این نوع بیزینس، جزییات کمی درباره طرح کسبوکار ارائه شده است و به طور خاص بر استراتژیها و تاکتیکهای اجرایی تمرکز دارد. این طرح به شما امکان میدهد تا برنامه کسبوکار را مطابق با تغییرات بازار و شرایط جدید پایهریزی کنید. با این توصیف، بیشتر برای کسبوکارهای کوچک مناسب است که در آن جزییات زیادی استفاده نمیشوند.
طرح لاغر بیزینس به کسبوکارهای کوچک و کارآفرینان کمک میکند تا در کوتاهترین زمان ممکن، بتوانند مسیر خود را دقیقا مشخص کنند و به سمت پیشرفت گام بردارند. برخلاف بیزینس طرحهای سنتی که معمولاً سنگین و پیچیده هستند، بیزینس طرح لاغر با زبانی ساده و قابل فهم نوشته میشود و استفاده از آن برای هر کسی با سطح دانش و تجربه محدود نیز آسان است.
بیزینس پلن استاندارد یا Standard Business Plan
در این نوع از طرح کسبوکار شرح کاملی از کسبوکار، نحوه تجارت، محصولات، جامعه هدف، بازار، استراتژیهای بازاریابی و فروش، برنامههای عملیاتی، تیم مدیریتی، وضعیت مالی و پیشبینیهای آینده، به خوبی در آن شفافسازی شده است. در حقیقیت، بیزینس پلن استاندارد، یک برنامه کامل از کسبوکار را ارائه میدهد که در آن تمامی جزییات به درستی توصیف شده است.
مولفههای کلیدی بیزینس پلن که هر کدام طرح واضح و شفافی از کسبوکار را ارائه میدهند شامل چارت سازمانی، مخاطبان هدف، استراتژی بازاریابی، تحلیل وضعیت مالی و منابع تأمین مالی میشوند.
بیزینس پلن یک صفحهای
در این نوع از بیزینس، سعی شده تا تمام جزییات و نقشه راه تنها در یک صفحه و به صورت کلی به کارآفرینان و صاحبان مشاغل ارائه و از ذکر مطالب غیر ضرور خودداری شود. به این ترتیب بر موارد کلیدی تمرکز بیشتری دارد، بر خلاف طرح کسبوکارهای سنتی که در آنها به جزئیات زیادی پرداخته شده است.
بیزینس پلن یک صفحهای به زبان ساده و قابل فهم نوشته میشود و برای کارآفرینانی که ایدههای نو دارند و به به دنبال جذب سرمایه و یا مشارکت هستند بسیار مناسب است.
آشنایی با کاربرد های مهم بیزینس پلن
استفاده از بیزینس پلن در دنیای امروز اقتصاد بسیار گسترده شده است، به طوری که میتوان گفت راهاندازی یک کسبوکار و امید به موفقیت در آن، بدون تدوین یک پلن کسبوکار امکانپذیر نیست. افراد در شروع فعالیتهای جدید و یا گسترش فعالیتهای قبلی خود از این ابزار مدیریتی استفاده میکنند که به نوعی با استفاده از تحلیلهای جامع طراحی شده است.
بسیاری از فعالیتهای سازمانها و شرکتها در بستر اقتصاد انجام میشوند که موفقیت آنها، به خصوص کسب وکارهای نوپا به تصمیمگیریهای درست و برنامهریزیهای دقیقی وابسته است. در این میان، بیزینس کوچینگ به عنوان ابزاری کارآمد، میتواند موانعی که بر سر راه توسعه اقتصادی این سازمانها قرار گرفتهاند را از بین ببرد. در ادامه، به توضیح چند مورد از کاربردهای مهم بیزینس پلن برای کسب وکارها میپردازیم که عبارتند از:
- طرح کسبوکار همانند یک راهنما به شما کمک میکند تا در زمان کوتاهی بر تمامی جنبههای کسب و کارتان، از مرحله ایدهیابی تا آینده بیزینس، مسلط شوید.
- سند پلن کسبوکار، نقاط قوت و ضعف بیزینس شما را ارزیابی میکند تا دقیقا بدانید چه قسمتهایی از طرح شما ناملموس است.
- فرقی نمیکند، چه کسبوکاری راهاندازی کردهاید، در هر صورت برای ادامه مسیر، نیازمند به نقشه راه هستید تا بتوانید بر نحوه کسبوکار خود مدیریت کنید.
- تدوین یک پلن کسبوکار میتواند آینده پروژه کاری را به طور دقیق شفافسازی کند و سرمایه و منابعی که در این راه لازم دارید، به شما پیشنهاد دهد.
- در کنار تمامی موارد ذکرشده، طرح تجاری در شناسایی نقاطی از کسبوکار که برایتان مبهم و یا غیر شفاف است، به شما کمک میکند تا بتوانید برنامهریزی اصولی داشته باشید.
برای نوشتن بیزینس پلن از کجا باید شروع کنیم؟
با توضیحاتی که درباره بیزینس پلن در این مقاله به شما گفته شد، باید متوجه شده باشید که این طرح، فرمت از پیش تعیینشدهای ندارد، در واقع این شما هستید که با خلاقیت و ابتکار خود، آن را تدوین میکنید. برای اینکه با نحوه نوشتن بیزینس پلن آشنا شوید، لازم است ابتدا از خود بپرسید هدفتان چیست؟ چه مقصدی را دنبال میکنید و در نهایت تعریف دقیقی از کسبوکارتان ارائه دهید.
با پاسخ به پرسشهای زیر است که میتوانید یک پلن کسبوکار بدون مشکل بنویسید. اگر نمیدانید چگونه میتوانید به پاسخ این سوالات برسید، یک راه استفاده از خدمات مشاورانی است که مشاوره بیزینس در حوزه کاری شما ارائه میدهند. یکی از شرکتهایی که در این زمینه میتواند خدمات مشاوره ارائه دهد، شرکت مآدیکو است که از تیم مجربی از متخصصان مشاور تشکیل شده است.
- چه محصول یا خدمتی ارائه میدهید؟
- آیا بازار مناسبی برای تبلیغ برند شما وجود دارد؟
- آیا از علایق و نیازهای جامعه هدف خود اطلاع دارید؟
- آیا میدانید چه نوع محصولی باید تولید کنید تا مشتریان بیشتری را جذب برند خود کند؟
- رقبای شما بر چه نوع محصولی تمرکز دارند و از چه روشهایی برای جذب مشتری استفاده میکنند؟
- آیا برای خرید محصولات، به مشتریان خود تسهیلات خاصی ارائه میدهید؟
برای درک و تفهیم بهتر سوالات بالا، مثالی را در این باره به شما عرض میکنیم؛ به عنوان مثال اگر میخواهید بدانید چند درصد از کاربران ایرانی روزانه به دنبال اخبار ورزش ایران یا جهان یا ورزش بانوان ایران هستند؟ باید در ابزارهای آنلاین، تعداد این افراد را جستجو کنید و یا از طریق نظرسنجی و یا مصاحبه به نمونهای از کاربران ایرانی برای پرسش از آنها دسترسی پیدا کنید.
اجزای اصلی بیزینس پلن کداماند؟
هیچ فرقی نمیکند، قصدتان از طراحی بیزینس پلن افزایش سود است یا قرار است ایده جدیدی را ارزیابی کنید. در هر دو صورت، شما باید ۶ گام را گذرانده باشید تا بتوانید سندی جامع و کاربردی تهیه کنید. اجزای اصلی این سند به شرح زیر هستند:
- نام شرکت یا فعالیت: با شرح مختصری از فعالیتی که انجام میدهید، میتوانید هویت شرکت خود را به تعداد زیادی از مخاطبان معرفی کنید.
- تهیه لیستی از رقبا و نحوه عملکرد آنها: در این بخش از پلن کسبوکار، مشخص میکنید که مشتریان شما چه کسانی هستند و چه اهداف و نیازهایی دارند؟ وسعت بازار چقدر است و چه سهمی از آن دارید؟
- عامل متمایزکننده کسبوکار: مزیت رقابتی، شما را از دیگر رقبایتان متمایز میکند و باعث میشود تا در میدان رقابت، سربلند بیرون بیایید.
- برنامههای بازاریابی: تمامی اقداماتی که قرار است در جهت فروش و بازاریابی محصولتان انجام دهید، در برنامهای جامع تحت عنوان مارکتینگ پلن گنجانده میشوند.
- قوانین بیزینس پلن: هر کسبوکاری دارای ساختار و قوانینی است که نقشها و وظایف هر فرد در آن مشخص میشود. این قوانین، سازمانها را به سمت اهداف موردنظر هدایت میکنند.
- منابع انسانی کسبوکار: برای اینکه کسبوکار مسیر پیشرفت خود را طی کند، استفاده از منابع انسانی لازم است تا از تواناییهای آنها برای رشد و موفقیت کسبوکار بهره گرفته شود.
- پیشبینی مالی: در این بخش باید دقیقا مشخص شود که چه میزان محصول قرار است بفروشیم و درآمد حاصل از هر کدام چقدر است؟
- مدیریت کسبوکار: مراحل اصلی تولید محصول و مدیریت آنها، در این بخش به طور مختصر گفته میشود که توسط سیستم BMPS انجام میشود.
یک بیزینس پلن موفق و اساسی چه ویژگیهایی دارد؟
بیزینس پلن موفق به طرحی اطلاق میشود که واقعبینانه، دقیق و قابل اجراست، به شکل مستمر به اهداف و موفقیتهای لازم دست پیدا کرده و توانسته بازار هدف و رقبای کسبوکار را به خوبی بشناسد. این طرح باید ویژگیهای دیگری نیز داشته باشد که عبارتند از:
- باید اهداف و چشمانداز کلی از کسبوکار را به طور واضح به صاحبان مشاغل نشان دهد.
- جامعه هدف و رقبای کسبوکار را به شرکتها و سازمانهای نوپا معرفی کند.
- تمامی استراتژیهای بازاریابی، فروش و عملیاتی کسبوکار را به طور مفصل برای انواع کسبوکار شرح دهد.
- بتواند برنامه و منابع مالی کسبوکار را پیشبینی کند.
- به صاحبان مشاغل، تیمی که قرار است مدیریت پروژه را بر عهده بگیرد، معرفی کند.
- به شناسایی نقاط قوت و ضعف کسبوکارها بپردازد.
- طرح کسبوکار قابل فهم و خوانا باشد و به زبان ساده و مفید نگارش شده باشد تا همگان بتوانند از آن استفاده کنند.
- پلن کسبوکار موفق باید به طور مرتب بهروزرسانی شود.
- اشتیاق و تعهد صاحب یا صاحبان کسبوکار را به موفقیت نشان دهد.
- بتواند سرمایهگذاران و شرکا را متقاعد کند تا در کسبوکار سرمایهگذاری کنند.
- به عنوان یک راهنما بتواند کسبوکار را در مسیر موفقیت هدایت کند.
- پلن کسبوکار موفق باید انعطافپذیر باشد و با توجه به شرایط تغییر کند.
مراحل و نحوه نوشتن بیزینس پلن موفق
حال که با ویژگیهای یک بیزینس پلن موفق آشنا شدید، شاید از خودتان بپرسید که چگونه بیزینس پلن بنویسیم؟ قبل از این که وارد پروسه نوشتن این طرح شوید، باید هدف کلی خود از نگارش آن را به طور شفاف و واضح مشخص کنید یا این که قرار است چه کسانی آن را مطالعه کنند؟ سرمایهگذاران؟ مدیران بانک یا مشارکان بالقوه؟ مخاطب شما هر کسی که باشد، لحن، زبان و سطح جزئیات مناسب بیزینس پلن را میتوانید متناسب با آن انتخاب کنید. حال بیایید مراحل نگارش این سند را با هم بررسی کنیم.
خلاصهای از فعالیت بیزینس
در این بخش، اشارهای کوتاه به نحوه شکلگیری شرکت یا کسبوکار خود میکنید، اینکه نام شرکت ما چیست؟ چه محصولاتی ارائه میدهیم و با ارائه این محصولات، مشکل چه افرادی را حل میکنیم؟ تجربه و تخصص اعضای تیم خود را بیان کنید.
در نظر داشته باشید که این خلاصه باید جذاب باشد و به زبان ساده نوشته شود تا افراد زیادی بتوانند از آن استفاده کنند. هدف آن است تا خواننده را به مطالعه دوباره ترغیب کند.
شرح محصولات برای مشتریان
در این قسمت باید ویژگی و مزایای هر محصول به طور مختصر شرح داده شود و از طرفی هم شبکهها و کانالهای توزیع محصولات معرفی شوند. هر چقدر در زمینه معرفی محصول خلاقیت بیشتری داشته باشید، میتوانید بازار هدف را به دست بگیرید و از این طریق مشتریان بیشماری را جذب محصولات خود کنید.
تعیین استراتژی کسبوکار
این قسمت، برنامهای را ارائه میدهد که در آن استراتژی بازاریابی و فروش برای جذب مشتری ذکر شده است. به منظور شفافسازی استراتژیها، باید به این سوالات پاسخ داده شود:
- در چه سایتی و کجا با مخاطب هدف ارتباط داشته باشیم؟
- چگونه مشتریان را تشویق کنیم تا بیشتر از محصولات ما خریداری کنند؟
- بر چه اساسی باید برای محصولات نرخ تعیین کرد؟
- قرار است با چه کسانی همکاری و یا شراکت کنیم؟
- کدام فعالیتها با تعداد مشتریان و فروش ما ارتباط دارند؟
نگارش ساختار انسانی کسبوکار
همواره این نکته را در نظر داشته باشید که نیروی انسانی از مهمترین داراییهای کسبوکار شما است. انتخاب افراد مناسب و ایجاد یک محیط کاری مثبت، باعث میشوند تا موفقیتهای زیادی کسب کنید.
شفافسازی سیستم مالی
در این بخش از سند تجاری، سیستم مالی و درآمدی کسبوکار باید شفاف و دقیق به مخاطبان معرفی شود. محصولات و خدمات، منابع درآمد، هزینههای ثابت، متغیر، بودجهبندیها و پیشبینیهای مالی در بیزینس پلن نگارش میشود.
مشخصکردن اسناد مهم کسبوکار
رزومهها، تجربهها، جداول، نمودارها، سوابق و مهارتها و اسناد مدارک مهم و تکمیلی هستند که اطلاعات ارزشمندی از کسبوکار ارائه میدهند. این موارد باید به سند تجاری ضمیمه شوند تا نظر بسیاری از مشتریان و سرمایهگذاران را به خود جذب کنند.
سخن پایانی
در اقتصاد امروز، وجود بیزینس پلن برای هر کسبوکاری اعم از نوپا و شرکتهای بزرگ ضروری است. بسیاری از صاحبان مشاغل با پلن کسبوکار میتوانند به طور مرتب عملکردها را رصد و در صورت نیاز، استراتژیهای جدیدی در نظر بگیرند. اگر شما هم صاحب کسبوکاری هستید، بهتر است برای تهیه و نگارش این سند وقت بگذارید تا در زمان کوتاهی از نتایج آن شگفتزده شوید.
سوالات متداول
چه زمانی باید بیزینس پلن را نوشت؟
قبل از اینکه کسبوکار خود را شروع کنید، بهترین زمان برای راهاندازی این طرح است.
اهداف اصلی بیزینس پلن کدامند؟
به طور کلی، اهدافی که یک پلن کسبوکار دنبال میکند شامل تأمین مالی، جذب مدیران اجرایی و ایجاد تمرکز تجاری است.
بیزینس پلن چه نامهای دیگری دارد؟
برنامه استراتژی، طرح عملیاتی و طرح کسب و کار از دیگر نامهای این طرح است.