کشورمان ایران با قومیت‌های مختلفی که در هر گوشه آن زندگی می‌کنند، از غنی‌ترین زیستگاه‌های فرهنگی مشرق زمین و منطقه و بلکه جهان است. فرهنگ و هنر ایرانی، عصاره قرن‌ها زیست مردمان در پهنه گسترده فلات ایران است. این تجربه‌های هزاران ساله، به بهترین نحوی خود را در قالب انواع هنرهای رایج در میان اقوام و شهرهای مختلف ایران به نمایش می‌کشد. عرضه و فروش صنایع دستی ایرانی در کشور آلمان، علاوه بر ارز آوری و رونق دادن به چرخه تولید صنایع دستی توسط مردمان محلی، سفیری ماندگار برای انتقال پیام فرهنگی ایران است.
آیا به عنوان تولیدکننده یا فروشنده و تاجر صنایع دستی ایرانی، با فرصت‌های فروش صنایع دستی ایرانی در آلمان و انواع محصولات مختلف دست‌ساز در این کشور آشنا هستید؟ آیا نمایشگاه‌های فصلی و سالیانه‌ای را که در آلمان برای عرضه و فروش صنایع دستی وجود دارد می‌شناسید؟ در این مقاله قصد داریم تا تاریخچه صنایع دستی آلمان، مبادلات فرهنگی هنری بین ایران و آلمان، و فرصت‌های فروش صنایع دستی ایرانی را در آلمان بررسی کنیم. در عین حال اطلاعات ارزشمندی در مورد جایگاه هنر و صنایع دستی در کشور آلمان در اختیارتان قرار می دهیم و با تعدادی از صنایع دستی معروف آلمان نیز آشنا خواهید شد.
صنایع دستی آلمان چیست؟
کشور آلمان که در قلب اروپا قرار دارد، هرچند به صنایع و مهندسی دقیق خود معروف است، اما در زمینه هنر نیز حرف‌هایی برای گفتن دارد. شروع عرضه صنایع دستی آلمان رامی‌توان به قرون وسطی نسبت داد و اوج گیری آن را اوایل قرن نوزده می‌دانند. در حال حاضر، صنایع دستی در این کشور تبدیل به صنعتی جا افتاده شده و در نمایشگاه‌های مختلف داخلی و خارجی عرضه می‌شود.
ایالت‌های زاکزونی(Saxony) و تورینگن (Thüringen) به عنوان قلب فرهنگی آلمان، محل وجود کارگاه‌ها و هنرمندانی هستند که هنرهایی مانند شیشه‌گری، سرامیک‌سازی، ساخت دست سازه‌های چوبی و انواع عروسک را همچنان به روش سنتی انجام می‌دهند. در این میان، پخت انواع نان و نان شیرینی نیز در زمره صنایع هنری و دستی این کشور دانسته می‌شود.
برخی از صنایع دستی و هنری مشهور آلمان از این قرار هستند:
ساعت‌سازی
در سال 1845، اولین ساعت‌سازان چیره‌دست در جنوب دِرِسدِن مستقر شدند و این شهر کوچک را به‌عنوان زادگاه صنعت ساعت‌سازی آلمان معروف ساختند. امروزه دِرِسدِن همچنان در زمینه ساخت ساعت‌های باکیفیت می‌درخشد.
اما دیگر سوغاتی مشهور آلمان، ساعت چوبی دست‌ساز فاخته یا ساعت بلک فارست(Black Forest Cuckoo Clock) است. این ساعت‌های چوبی که در اشکال مختلف ساخته می‌شوند، تبدیل به نماد هنر در آلمان شده و به‌صورت یک آیتم کلکسیونی نمادین درآمده‌اند.
سرامیک‌سازی
ظروف سرامیکیِ ساخت شهر کوچک بورگِل در ایالت تورینگن با نقطه‌های سفیدشان روی زمینه آبی تیره یا روشن‌شان خودنمایی می‌کنند. سابقه ساخت کاشی و سرامیک در آلمان به قرن پانزدهم برمی‌گردد و موزه هنر سرامیکی نیز درشهر بورگل قرار دارد. سوغاتی‌های سرامیکی این منطقه در سراسر آلمان معروف و جز باکیفیت‌ترین‌ها هستند.
چینی‌سازی
تولید چینی در تورینگن به حدی رواج دارد که حتی جاده‌ای به نام «جاده چینی» در این منطقه وجود دارد و راه ارتباطی تولیدکنندگان سنتی چینی از شهرها و کارگاه‌های مختلف است. از جمله جاذبه‌های مرتبط و نزدیک به این جاده، قلعه لوختن‌برگ (Leuchtenburg) در نزدیکی شهر (Kahla) است. این سازه قرون وسطایی، محل نمایشگاه محصولات چینی است.
از دیگر مراکز تولید چینی در آلمان، شهر مایسن (Meissen) در ایالت زاکزونی است. در این شهر، از ظروف غذاخوری چینی گرفته تا اقلام هنری و تزئینی چینی با برند مایسِن تولید می‌شود. چینی مایسن نه تنها یکی از معتبرترین علائم تجاری آلمان به شمار می‌رود، بلکه در جایگاه اثر هنری نیز زیبایی خیره‌کننده‌ای دارد.
ساخت چینی از سال 1710 در زاکزونی آغاز شد و بازدیدکنندگان امروزی می‌توانند شیوه ساخت این محصولات گران‌بها را در کارخانه چینی مایسن از نزدیک ببینند.
شیشه و بلورسازی
والدگِلَس(Waldglas) از دیگر سوغاتی‌های تورینگن است؛ جام‌هایی با درخشندگی منحصر به فرد که رنگی مایل به سبز دارند. این رنگ سبز، ناشی از نسبت بالای اکسیدهای آهن در ماسه‌های جنگلی تورینگن است، یعنی ماده اولیه به کار رفته در این دستسازههای هنری.
تولید شیشه در این منطقه که مرکز آن در لاوشا (Lauscha)است، به قرن شانزدهم برمی‌گردد و کارگاه های شیشه‌سازی آن به خوبی تاریخچه این صنعت را به نمایش می‌گذارند در لاوشا، انواع عروسک‌های تزیینی کریسمس و تزئینات خاص درخت کریسمس را می‌توان دید که سابقه‌شان به اواسط قرن 19 برمی‌گردد و از جمله صنایع دستی آلمان به شمار می‌روند که بسیار معروف هستند.
آلات و ادوات موسیقی
منطقه ولکتلند (Vogtland)در ایالت زاکزونی، قلب آلات موسیقی آلمان به شمار می‌رود. بیش از 350 سال است که بهترین سازهای چوبی و برنجی مورد استفاده هنرمندان و نوازندگان در سراسر جهان، در شهرهای کوچک این منطقه مانند مارکنُوکِرِشِن (Markneukirchen)، کلینگنتال(Klingenthal) و شُونِک (Schöneck) ساخته می‌شوند. اگر به شهر مارکنوکرشنسر زدید، حتما از موزه آلات موسیقی و کارگاه آن دیدن کنید و صنعتگران متخصص را در محل کار ببینید..
اسباب‌بازی‌های چوبی
شهر سیفِن، مرکز ساخت ابزار و اسباب‌بازی‌های دست‌ساز چوبی است. انواع تزیینات درخت کریسمسی که در این شهر ساخته می‌شوند، در سرتاسر جهان محبوب هستند. در صورت سفر به این منطقه، از موزه اسباب‌بازی سیفن یا کارگاه‌های تولیدکنندگان محلی دیدن کنید و لذت ببرید.
تولیدات خوراکی
کشور آلمان به ترشی ساوِر کِرات (Sauerkraut – ترشی کلم) خود معروف است. به علاوه، انواع پنیرهای طبیعی آلمانی مانند: آلگاوا بِرکِزِه (Allgäuer Bergkäse)، آلگاوا امنتالر (Allgäuer Emmentaler)، آلتن بورگا زیگِن کِزه (Altenburger Ziegenkäse)، بِرگادِن اِدِل پیز (Bergader Edelpilz)، بوِتر کیزِه (Butterkäse) و ده‌ها نوع دیگر در این کشور تولید می‌شود.
کشور آلمان در زمینه تهیه و پخت انواع نان و شیرینی نیز شناخته شده است. نکته جالب اینکه در کشور خودمان نیز، شیرینی آلمانی یک نوع شیرینی شناخته شده محسوب می‌شود.
از نان‌های معروف آلمان می‌توان به غوگِن میش بوغوت(Roggenmischbrot) وایس بوغوت (Weißbrot) ، فُولکُوم بوغوت (Volkombrot)و وایزِنمیش بوغوت )Weizenmischbrot(، افزون بر ده‌ها نان دیگر، اشاره داشت که در نمایشگاه‌های مختلف غذایی این کشور عرضه می‌شود.
تاریخچه تبادلات صنایع دستی هنری میان آلمان و ایران
تبادلات فرهنگی میان ایران و آلمان قدمتی بسیار طولانی دارد. شاید جالب باشید بدانید که تا قبل از قرن نوزدهم، اگر صنایع دستی ایران به کلکسیون مجموعه‌داران آلمانی یا موزه‌های هنر در این کشور راه پیدا می‌کرد، بیشتر از سر تصادف بود. هرچند در قرن‌های قبل از آن، سفرا، جهانگردان و مستشاران آلمانی‌ای که در ایران حضور داشتند مقداری از صنایع دستی ایرانی مانند فرش ایرانی یا دستسازههای هنرمندان اصفهان را به آلمان برده بودند.
به عنوان نمونه، فرستاده‌ای که در قرن هفدهم میلادی به دربار شاه صفی اول فرستاده شد، در سال 1639 با هدایایی از منسوجات و فرش به آلمان بازگشت. این هدایا بعدا وارد مجموعه آثار هنری دوک فردریش سوم از هلشتاین-گوتورپ شدند.
یولیوس لِسینگ (Julius Lessing)، مدیر موزه کونست گِوِربِه (Kunstgewerbe) در برلین اولین اروپایی‌ای بود که کتابی در مورد فرش منتشر کرد. ویلهم فون بود، متصدی موزه‌های سلطنتی در برلین نیز اولین مقاله را در سال 1982 در مورد فرش ایرانی منتشر کرد. بعدها اتو فون فالکه، جانشین لسینگ، مطالعه‌ای در مورد منسوجات نوشت که شامل منسوجات ایرانی از دوره ساسانیان تا قرن هجدهم بود.
فردریش سار (1865-1945)، چهره برجسته آلمانی در مطالعه هنر اسلامی و ایرانی، در سال 1897 به ایران سفر کرد. در این سال ها، وی مجموعه‌ای از هنرهای پیش و پس از اسلام را جمع‌آوری کرد.
در قرن بیستم میل ژرمن‌ها به جمع‌اوری انواع نمودهای هنر ایرانی و اسلامی متعلق به دوره های گوناگون تاریخ پادشاهی ایران، در کنار شوق آنها به مطالعه و تحقیق در مورد هنر ایران افزایش پیدا کرد.
فیلیپ والتر شولتز، اولین نویسنده آلمانی بود که در مورد نقاشی مینیاتور ایرانی نوشت، و در طول سفرهای خود به ایران قبل از سال 1900، آثار هنری و قوم نگاری ایرانی را به دست آورد.
از سال 1919 تا 1945، مطالعات متعددی درباره هنر ایرانی پدیدار شد. نویسنده‌ای به نام هِرتسفِلد، مقالاتی را در مورد طاق بستان منتشر کرد و فردریش سار، اولین گزارش کامل را از هنر و معماری در ایران پیش از اسلام نوشت (سار، 1922). این ارتباط فرهنگی همچنان با برگزاری فستیوال‌ها و نمایشگاه‌هایی در مورد هنر ایران در آلمان ادامه دارد.
فرصت‌های فروش صنایع دستی ایرانی در آلمان
به عنوان فروشنده صنایع دستی ایرانی یا تاجر صنایع دستی ایرانی، آلمان یکی از بهترین مقاصد عرضه محصولات هنر دستی است. علاوه بر جمعیت چند صد هزار نفری (بین 120 هزار الی 200 هزار نفر و حتی بیشتر) از ایرانیان مقیم در این کشور که به خودی خود می‌توانند مشتریان بالقوه صنایع دستی وطنی باشند، می‌توانید صنایع دستی ایرانی را برای مشتریان آلمانی نیز ارائه بدهید.
از جمله صنایع دستی و هنر ایرانی که آلمانی‌ها می‌شناسند، می‌توان عمدتا به صنایع دستی اصفهان اشاره داشت:
- فرش ایرانی
- قلم‌زنی، میناکاری، شیشه و بلور
- مینیاتور و تذهیب
- ترمه
- زعفران و پسته
- گلیم و گبه و قالی
اما همانطور که می‌دانید، هر گوشه کشور عزیزمان، گنجینه‌های هنری فراوانی برای شناساندن به جهان دارد، به عنوان مثال:
در یزد با سفال و سرامیک، زیلو، و زیورآلات سنتی روبرو هستیم. در گیلان، صنایع هنری مثل چادرشب‌بافی، رشتی‌دوزی، سفال، سرامیک و حصیربافی رواج دارد؛ یا در کرمان، پته‌دوزی، گلیم‌بافی و مسگری، زیورآلات سنتی و سنگ‌های قیمتی شناخته شده هستند.
در ادامه راهنمایی‌هایی برای صادرات برخی صنایع دستی شناخته شده ایرانی به آلمان در اختیار قرار می‌گیرد.
فرش ایرانی
از میان کالاهای ایرانی، برای شناساندن فرش ایرانی کار بیشتری انجام شده است، انواع فرش‌های ایرانی با نام‌های ترکمن، افشار، بختیاری، فرش تبریز، کاشان، مشهد، بیجار، همدان و سایر برندهای فرش ایرانی در میان رقبای خود کاملا متمایز هستند. یکی از قدیمی‌ترین نقاط در شهر هامبورگ آلمان که به نام شهرک انباری هامبورگ (Hamburger Speicherstadt) شناخته می‌شود، میزبان تاجران فرش ایرانی بوده است.
فرش ایرانی به اندازه ای در بازار اروپا و بخصوص آلمان جا افتاده که اتحادیه واردکنندگان فرش ایران در اروپا یا (AICE) به کار واردات و خرید و فروش این کالای نفیس نظارت دارد. هرچند بعد از تحریم‌های آمریکا علیه ایران، از رونق صادرات فرش کاسته شده است، اما آلمانی‌ها همچنان از خریداران عمده این کالای ایرانی به شمار می‌آیند.
از بهترین فرصت‌هایی که تولیدکنندگان فرش ایرانی برای نمایش هنر باشکوه فرش‌بافان ایران در اختیار دارند، می‌توان به نمایشگاه بین‌المللی دموتکس آلمان اشاره داشت. این نمایشگاه در شهر هانوفر برگزار شده و عنوان معتبرترین نمایشگاه کفپوش و فرش در جهان را بر خود دارد.
تولیدکنندگان و تجار ایرانی فرش هم سال‌هاست فرش‌های دستباف و ماشینی را در این نمایشگاه شرکت می‌دهند. نمایشگاه دموتکس 2023 آلمان دی ماه امسال برگزار شده و می‌تواند راهکاری برای افزایش فروش فرش‌های ایرانی باشد.
فروشندگان ایرانی فرش این فرصت را دارند تا در رقابت با عرضه‌کنندگان فرش از افغانستان، پاکستان و نپال، روی زیبایی و استحکام فرش‌های ایرانی مانور داده و با برندسازی، خود را نه تنها به کشور آلمان؛ بلکه به بازدیدکنندگان از سراسر جهان معرفی کنند.
صنایع دستی ایرانی
برلین میزبان نمایشگاه خوبی در ارتباط با صنایع دستی است که بازار نام دارد. نمایشگاه صنایع دستی برلین (Bazaar Berlin) امسال در ماه نوامبر 2022، مصادف با آبان 1401 در شهر برلین برگزار می‌گردد. این نمایشگاه سالیانه، میزبان حدود 500 تولیدکننده و فروشنده صنایع دستی از بیش از 60 کشور دنیاست.
از دیگر نمایشگاه‌های جالب آلمان برای عرضه صنایع دستی و دستسازههای هنرمندان، نمایشگاه صنایع دستی کلن h+h است که اسفند امسال (1401) در شهر کل آلمان برگزار می‌شود. نمایشگاه یاد شده، بزرگترین نمایشگاه تجاری جهان در زمینه صنایع دستی و سرگرمی‌های خلاقانه است.
تولیدکنندگان و فروشندگان صنایع دستی در زمینه‌های هنری مثل سوزن‌دوزی و قلاب‌دوزی، پارچه‌های دست‌ساز، گردنبند و زیورآلات دست‌ساز سنتی، قالیچه، گلدوزی، ملیله‌دوزی، پارچه و از این قبیل، فرصت ارائه محصولات خود را در این نمایشگاه خواهند داشت.
خوراک و نوشیدنی‌های سنتی ایرانی
شاید ورود به بازار خوراک و عرضه غذاهای ایرانی نیز، از دیگر فرصت‌های فروش صنایع دستی ایرانی در آلمان باشد که هنوز در این زمینه کاری انجام نشده است. درست به همان ترتیبی که ترک‌های مقیم آلمان توانسته‌اند دونر (کباب چرخان ترکی) را به عنوان غذای وطنی و میراث ناملموس خود معرفی کنند، خوراک ایرانی، انواع شیرینی‌جات و حتی شربت‌ها و دمنوش‌ها نیز این قابلیت را دارند که با بازاریابی و برندینگ مناسب در آلمان ارائه شوند.
به این جهت، از بهترین مسیرها برای آشناسازی اولیه و برندینگ غذا و نوشیدنی ایرانی، شرکت کردن در نمایشگاه‌های مختلف غذاست که در شهرهای گوناگون آلمان برگزار می‌گردند. به عنوان نمونه، می توان به نمایشگاه موادغذایی آنوگا Anuga در شهر کلن آلمان اشاره داشت.
این نمایشگاه که هر دو سال یک بار در کُلن برگزار می‌شود، محلی برای عرضه انواع تکنولوژی‌های مرتبط با غذا و نیز انواع دسته‌بندی‌های خوراکی و نوشیدنی از جمله: بستنی، نان و نانوایی، نوشیدنی گرم و سرد، غذاهای اصلی، انواع شیرینی‌جات و تنقلات است. بازدیدکنندگانی که از 192 کشور جهان در فضای بالغ بر 2 میلیون و 600 هزار مترمربعی نمایشگاه آنوگا جمع می‌شوند، بهترین فرصت را برای برندسازی جهت خوراک سنتی ایرانی در اختیار فعالان این بخش قرار می‌دهند.
نتیجه‌گیری
صنایع دستی آلمان بخش مهمی از فرهنگ این کشور بزرگ اروپایی را تشکیل می‌دهند. در این مطلب، تعدادی از مهمترین صنایع دست‌ساز آلماتی را معرفی کردیم. از طرفی، تاریخچه تبادلات فرهنگی و هنری میان دو کشور ایران و آلمان بسیار طولانی است و به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. بعضی از صنایع دستی و صنایع هنری ایرانی جایگاه خاصی را نزد خریداران آلمانی و مجموعه‌داران هنری این کشور پیدا کرده‌اند.
تولیدکنندگان و فروشندگان صنایع دستی در ایران می‌توانند با شناخت فرصت‌های فروش صنایع دستی ایرانی در آلمان و بازارهای مناسبی که برای صنایع دستی ایرانی وجود دارد، نسبت به صادرات این محصولات اقدام کنند. همچنین، به معرفی چند نمایشگاه تخصصی صنایع دستی و فرش و خوراک در آلمان پرداختیم که شرکت در آنها فرصت مناسبی برای معرفی هنر ایرانی است.